Deep Dive Reeks - sessie 1/3

We verbreden in deze Deep Dive reeks onze systemische kaders. Waar we in de vorige Deep Dives ons hebben verdiept in het Viable Systems Model laten we nu drie andere benaderingen aan bod komen: De kritische systeembenadering, de systeem dynamische benadering en de strategische optie formuleringsbenadering.

We vertrekken hierbij telkens van een hoofdstuk uit het boek Systems Approaches to Managing Change: A Practical Guide van Martin Reynolds en Sue Holwell. De hoofdstukken zijn doorspekt met praktische voorbeelden en handreikingen. Als deelnemer neem je voor iedere sessie telkens één hoofdstuk door en noteert de vragen die de mogelijke toepassing van de benadering in je eigen case oproept.

De sessies zijn opgevat als verdiepende semi-gestructureerde dialogen waarbij we de inzichten toepassing in onze eigensituaties en op deze manier verdiepende inzichten opbouwen. De gedachte-openende dialogen worden telkens gefaciliteerd door Jan De Visch.

Het deelnamebedrag voor de volledige reeks bedraagt 150 Euro (incl. BTW). Hierin zijn een digitale kopie van het boek, broodjes en drank begrepen. De sessies gaan telkens door op de kantoren van Connect & Transform, Koningin Astridlaan 144, 2800 Mechelen. Het aantal deelnemers wordt beperkt tot 12.

8 Oktober 2025 – Deep dive (1) (19u, in-person sessie, NL)

Kritische systeembenadering

De kritische systeembenadering (Critical Systems Heuristics – CSH) kijkt expliciet naar macht en de machtsverdeling in systemen. Deze blik maakt een aantal impliciete keuzen van andere benaderingen zichtbaar, bijvoorbeeld de vraag waar de grens getrokken wordt, wie de systeembenadering eigenlijk maakt en wie erbij hoort en wie niet.

We vertrekken van het hoofdstuk, dat gezamenlijk is geschreven door de oorspronkelijke ontwikkelaar, Werner Ulrich, en Martin Reynolds, een ervaren beoefenaar van CSH. Het biedt een systematische inleiding in het idee en het gebruik van grenskritiek. De kernconcepten worden in detail uitgelegd en het gebruik ervan wordt geïllustreerd aan de hand van twee casestudies op het gebied van milieuplanning en -beheer. Er wordt met name aandacht besteed aan het constructief omgaan met spanningen tussen tegengestelde perspectieven zoals die zich voordoen in veel situaties van professionele interventie. Deze omvatten spanningen zoals 'situatie' versus 'systeem', 'is' versus 'zou moeten' oordelen, zorgen van 'betrokkenen' versus 'betrokkenen maar niet betrokken', de 'belangen' van belanghebbenden versus 'belangenkwesties', en andere. Grenskritiek wordt dan ook gepresenteerd als een participatief proces van het ontvouwen en in twijfel trekken van grensoordelen in plaats van als een door deskundigen aangestuurd proces van grensbepaling. Het artikel sluit af met een bespreking van enkele essentiële vaardigheden en overwegingen met betrekking tot de praktijk van grenskritiek.

10 December 2024 – Deep dive (2) (19u, in-person sessie, NL) 

Systeemdynamica

De systeemdynamica geeft inzicht in de dynamiek binnen systemen en onderzoekt welke dynamieken zorgen voor interne evenwichten en voorspelbaarheid. Dit hoofdstuk, geschreven door John Morecroft, beschrijft de moderne systeemdynamica die de grondbeginselen behoudt die in de jaren 1950 werden ontwikkeld door Jay W. Forrester van de MIT Sloan School of Management. Er wordt gekeken naar feedbacklussen en tijdvertragingen die de systeemprestaties op een niet-lineaire manier beïnvloeden en er wordt geïllustreerd hoe dynamisch gedrag afhangt van feedbacklusstructuren. Het toont verbeteringen als onderdeel van het voortdurende proces van het beheren van een situatie om doelen te bereiken. Feedbacksysteemdenken ziet problemen en oplossingen als met elkaar verweven. De belangrijkste concepten en hulpmiddelen: causale lusdiagrammen, feedbackstructuur en dynamisch gedrag, worden praktisch geïllustreerd in uiteenlopende contexten, van een warmwaterdouche tot een symfonieorkest. De toepassing van de aanpak wordt beschreven aan de hand van verschillende voorbeelden van het gebruik ervan in strategieontwikkeling, waaronder een model en spelsimulator van de groeistrategie voor een lage kosten maatschappij.

11 Februari 2025 - deep dive (3) (19u, in-person sessie, NL)

Strategische optie ontwikkeling en analyse

Strategic Options Development and Analysis (SODA) stelt een groep of individu in staat om een grafische voorstelling (kaart) te maken van een problematische situatie en zo opties en hun vertakkingen te verkennen met betrekking tot een complex systeem van doelen of doelstellingen. Daarnaast is de aanpak erop gericht om groepen te helpen tot een onderhandelde overeenkomst te komen over hoe te handelen om de situatie op te lossen. Het is gebaseerd op het gebruik van causaal in kaart brengen - een formeel geconstrueerd netwerk van middelen en doelen. Omdat de kaart is geconstrueerd in de natuurlijke taal van de probleemeigenaren, wordt het een model van de situatie dat 'eigendom' is van degenen die het probleem definiëren. Het gebruik van formaliteiten voor de constructie van het model maakt het vatbaar voor een reeks analyses die aanzetten tot reflectie en een dieper begrip. Deze analyses kunnen op een 'ruwe en kant-en-klare' manier worden gebruikt door visuele inspectie of door het gebruik van gespecialiseerde causale karteringssoftware. Elk van de analyses helpt een groep of individu om belangrijke kenmerken van de probleemsituatie te ontdekken, en deze kenmerken vergemakkelijken het bereiken van overeenstemming over een goede oplossing. Het SODA proces is erop gericht om een groep te helpen meer te weten te komen over de situatie waarmee ze geconfronteerd worden voordat ze tot afspraken komen. Het belangrijkste is dat de verkenning via de causale kaart leidt tot een grotere kans op creatievere oplossingen en oplossingen bevordert die meer kans hebben om geïmplementeerd te worden omdat het probleemconstructieproces waarschijnlijk rijkere sociale dimensies bevat over de blokkades voor actie en organisatorische verandering. De basistheorieën die ten grondslag liggen aan SODA komen uit de cognitieve psychologie en sociale onderhandeling, waarbij het model fungeert als een voortdurend veranderende representatie van de problematische situatie (een overgangsobject) - veranderend als de opvattingen van een persoon of groep verschuiven door leren en verkennen. Dit hoofdstuk, dat gezamenlijk is geschreven door twee vooraanstaande academici en de oorspronkelijke ontwikkelaars van SODA, Colin Eden en Fran Ackermann, beschrijft de SODA aanpak zoals die in de praktijk wordt toegepast.